История русской эмиграции в Польше в 1919-1939 гг.: новые источники и современная историография проблемы

Обложка

Цитировать

Полный текст

Аннотация

В статье рассмотрены основные проблемы истории русской эмиграции в Польше в 1919-1939 гг. на основе изучения российских и польских архивов и в контексте современной российской и польской историографии. Выявлены и критически осмыслены материалы основных фондов по изучаемой проблеме в польских архивах. Подведены промежуточные итоги изучения истории русской эмиграции в Польше в рассматриваемый период российскими и польскими исследователями. Авторы пришли к выводу, что в силу ряда причин в российской историографии на настоящий момент отсутствуют комплексные исследования в области истории русской эмиграции в Польше в межвоенный период. В то же время польская историография вышла на качественно новый уровень исследований. Здесь наблюдается заметный интерес к изучаемой проблеме, свидетельством чему является открытие новой учебной и научной специальности (эмигрантология) в польских высших учебных заведениях, частью которой стала история русской эмиграции в Польше.

Об авторах

Татьяна Михайловна Симонова

Автор, ответственный за переписку.
Email: ivansimo@ya.ru

Независимый исследователь кандидат исторических наук (МГУ имени М.В. Ломоносова, 1989). С 2010-2017 гг. работала доцентом кафедры истории, философии и литературы Российского института театрального искусства - ГИТИС.

Петр Глушковский

Институт русистики Варшавского университета

Email: p.gluszkowski@uw.edu.pl

выпускник Университета имени Николая Коперника в Торуни и Историкоархивного института Российского государственного гуманитарного университета в Москве, кандидат исторических наук (РГГУ, 2012), заместитель директора Института русистики Варшавского университета.

02-678, Польша, Варшава, ул. Штурмова, 4

Список литературы

  1. Bruski J. Między prometeizmem a Realpolitik. II Rzeczpospolita wobec Ukrainy Sowieckiej 1921-1926, Kraków: Wyd. Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2010
  2. Brzykcy J. Królewska duma z wielkiej niepomyślności. Doświadczenie emigracji w poetyckiej perspektywie Lwa Gomolickiego // Acta Polono-Ruthenica. 2016. № 21. S. 133-144
  3. Brzykcy J. Lew Gomolicki: twórca pogranicza // Slavia Orientalis. 2014. № 3. S. 367- 380
  4. Chodorowicz F. Przewodnik ро Warszawie i jej okolicach. W., 1873
  5. Cieślikowa A.J. O prasie rosyjskiej emigracji w dwudziestoleciu międzywojennym, Zeszyty Prasoznawcze, 2003
  6. Dryblak Ł. Czy tylko prometeizm? Polityka państwa polskiego wobec wybranych kół emigracji rosyjskiej w latach 1926-1939 // Studia z Dziejów Rosji i Europy Środkowo-Wschodniej. 2016. № LI. S. 81-115
  7. Dryblak Ł. Inspiracja i formy współpracy polskich instytucji państwowych z wydawcami i redakcjami pism rosyjskich w latach 1919-1935 - zarys problematyki // Dzieje Najnowsze. 2016. № 1 (48). S. 33-52
  8. Fiłosofow D. Pisma wybrane. Rosjanin w Polsce (1920-1936). T. 2 // Red. Р. Mitzner. W.: Wyd. Un-tu Kardynala Stefana Wyszynskiego, 2015
  9. Gippius Z. Dziennik petersburski (1914-1919). Dziennik warszawski (1919-1920). W.: Czytelnik, 2010; Białokozowicz B. Józef Czapski i triumwirat literacki (Dymitr Mereżkowski, Zinaida Gippius i Dymitr Fiosofow). Olsztyn: WSP, 1995.
  10. Handelsman M. Historyka: zasady metodologii i teorii poznania historycznego. Wyd. 2. W., 1928. Р. 284.
  11. II Rzeczpospolita wobec ruchu prometejskiego / red. P. Libera. W.: CAW, 2013
  12. Jańczuk E. Emigracja rosyjska we współczesnych badaniach. Studia Interkulturowe Europy Środkowo-Wschodniej. 2009. t. 4
  13. Juzwenko А. Polska a “biała” Rosja (od listopada 1918 do kwietnia 1920 r.) Wr.; W.; Kr.: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1973
  14. Karpus Z. Emigracja rosyjska i ukraińska w Toruniu w okresie międzywojennym // Rocznik Toruński. 1983. № 16. S. 93-112
  15. Karpus Z. Jeńcy wojenni i emigracja polityczna z Rosji na Pomorzu w latach 1914-1939. Procesy asymilacyjne, stosunek miejscowego społeczeństwa // Migracje polityczne i ekonomiczne w krajach nadbałtyckich w XIX-XX w. / Pod red. J. Borzyszkowskiego. Toruń-Gdańsk, 1997. S. 127-135
  16. Karpus Z. Wschodni sojusznicy Polski w wojnie 1920 roku. Оddziały ukraińskie, rosyjskie, kozackie i białoruskie w latach 1919-1920. Toruń: Wyd. UMK, 1999.
  17. Kicinger A. Polityka emigracyjna II Rzeczypospolitej. Środkowoeuropejskie Forum Badań Migracyjnych w Warszawie / Central European Forum for Migration Research in Warsaw (CEFMR). Working Paper. 2005. № 4
  18. Kolasa W.M. Kierunki badań nad prasą mniejszości narodowych 1918-1939 // Klio. Czasopismo poświęcone dziejom Polski i powszechnym. 2012. t. 22, z. 3. S. 59-82
  19. Kołbuk W. CerkiewprawosławnawPolscemiędzywojennej. Lublin, 2013
  20. Kornat M. Idea prometejska a polska polityka zagraniczna (1921-1939/1940) // Ruch prometejski i walka o przebudowę Europy Wschodniej (1918-1940) / red. M. Kornat. Warszawa, 2012. S. 35-90
  21. Kościół Prawosławny w Polsce dawniej i dziś (XIX, XX). Główny Urząd Statystyczny, Warszawska Metropolia Prawosławna. W., 1993. S. 62, 93.
  22. Kowalczyk A.S. Sawinkow. W.: LNB, 1992.
  23. Libera P. Ewolucja ruchu prometejskiego w okresie międzywojennym // Ruch prometejski i walka o przebudowę Europy Wschodniej (1918-1940) / red. M. Kornat. W., 2012. S. 219-244
  24. Mikulicz S. Prometeizm w polityce II Rzeczypospolitej. W.: Książka i Wiedza, 1971
  25. Mikulicz S. Prometeizm w polityce II Rzeczypospolitej. W.: KsiążkaiWiedza, 1971; Симонова Т.М. Прометеизм во внешней политике Польши. 1919-1924 гг. // Новая и новейшая история. 2002. №. 4. С. 47-63
  26. Mitzner P. Trudna przyjaźń: Dmitrij Fiłosofow - Maria Dąbrowska - Stanisław Stempowski // Pamiętnik literacki: czasopismo kwartalne poświęcone historii i krytyce literatury polskiej. 2012. № 103. S. 239-257
  27. Mitzner P. Warszawski krąg Dymitra Fiłosofowa. W., 2015
  28. mochola.org/russiaabroad. URL: http://www.mochola.org/russiaabroad/rusemig_pl.htm (дата обращения 26.11.2017)
  29. Ndiaye I.А. Misja literatury emigracyjnej: («pierwsza fala» emigracji rosyjskiej) // Acta Polono-Ruthenica. 2007. № 12. S. 77-93
  30. Nowak A. Dymitr Fiłosofow: dyskusja z polską «mickiewiczologią» czy z polskim kompleksem? // Akademie nauk, uniwersytety, organizacje nauki, polsko-rosyjskie relacje w sferze nauki XVIII-XX w. / red. L. Zasztowt. W., 2013. S. 330-354
  31. Nowak A. Polska i trzy Rosje.Studium polityki wschodniej Józefa Piłsudskiego (do kwietnia 1920 roku). Kr.: Wyd. Arcana, 2008
  32. Obłąkowska-Galanciak I. Gorzkie gody.. Publicystyczna i literacka działalność Dmitrija Fiłosofowa na emigracji. Olsztyn. 2001
  33. Opacki Z. Marian Zdziechowski a emigracja rosyjska kontakty, opinie, refleksje // Emigracja rosyjska. Losy i idee, / red. R. Backer, Z. Karpus, Łódź, 2002. S. 240-262
  34. Papierzyńska-Turek М. Międzytradycją arzeczywistością. Państwowobecprawosławia 1918-1939, Warszawa, 1989
  35. Paszkiewicz P., Sandowicz M. Cmentarz Prawosławny w Warszawie. W.: PWN, 1992
  36. Pisarki Rosyjskiej Zagranicy - w literaturze, kulturze i korespondencji / Pod red. B. Kozak, I.A. Ndiaye. Olsztyn. 2016
  37. Sielicki F. Pisarze rosyjscy początku XX wieku w Polsce międzywojennej // Slavica Vratislaviensia. t. LXXXVIII. Wrocław. 1996. S. 73-82
  38. Skrunda W. Echa «gniewnych jambow» w poemacie Lwa Gomolickiego “Warszawa» (1934) // Studia Rossica XI. W., 2000. S. 187-197
  39. Skrunda W. Michal Arcybaszew o utraconych zludzeniach Fausta («Diabel», tragifarsa wierszem) // Studia Rossica III. Literatura rosyjska na emigracji. Wspolczesni pisarze rosyjscy w Polsce. Frazeologia i frazeografia. W., 1996. S. 35-98
  40. Skrunda W. Rosyjski uchodzca na polskim bruku. O poemacie Lwa Gomolickiego «Warszawa» (1934). Aneks: L. Gomolickij, «Warszawa. Poema», Warszawa 1934 // Studia Rossica X. O literaturze rosyjskiej nowej i dawnej. W., 2000
  41. Skrunda W. Zamysl poematu Lwa Gomolickiego «Warszawa» w swietle inwektyw Karola Radka i nauk mnicha Ewagriusza // Studia Rossica XII. Literatura rosyjska na rozdrozach XX wieku. W., 2001. S. 215-228
  42. Stanislawski W. «Rycerz przegranej sprawy»? Kontakty Dymitra Fiłosofowa z polskimi elitami kulturalnymi // Emigracja rosyjska. Losy i idée.Łódź, 2002. S. 313-328
  43. Stanislawski W. Emigracja i mniejszość rosyjska w II Rzeczypospolitej: próba charakterystyki społeczności // Sprawy narodowościowe. Seria nowa. 1996. T. V. Z. 2 (9). S. 23-60
  44. Stanislawski W. Myśl polityczna emigracji rosyjskiej w II Rzeczpospolitej: interpretacje przeszłości i koncepcje polityczne: Praca doktorska / Instytut Historii Uniwersytetu Warszawskiego. W., 2002
  45. Suchanek L. Emigracja. Emigrantologia. Komisja Emigrantologii Słowian // Slavia Orientalis. 2014. T. LXIII. № 2. S. 173-189
  46. Suchanek L. Słowiańska emigrantologia // Współczesne literaturoznawstwo slawistyczne / Pod red. L. Suchanka: Prace Komisji Kultury Słowian. III. Kraków, 2004. S. 73-88
  47. Suchanek L. Литература и письменность эмиграции славян как историко-литературная проблема // A Centenary of Slavic Studies in Norway. The Olaf Broch Symposium / Ed. by J.I. Bjǿrnflaten, G. Kjetsaa, T. Mathiassen.The Norwegian Academy of Science and Letters.Oslo, 1998. S. 218-239
  48. Sucharski T. Rosja Czapskiego sprzed “nieludzkiej ziemi” // Słupskie Prace Filologiczne. 2008. № 6. S. 55-72.
  49. Suławka A.R. Idea współpracy polsko-rosyjskiej w myśli politycznej rosyjskiej emigracji w Polsce (lata 1918-1939) // Przegląd Filozoficzny / Nowa Seria. 2013. R. 22. № 3 (87). S. 221-238
  50. Suławka A.R. Rosyjska i rosyjskojęzyczna prasa religijna w II Rzeczypospolitej // Kultura- Media-Teologia. 2012. № 10. S. 59-88
  51. URL: http://emigrantologia.uni.opole.pl/pl/czasopismo-online
  52. Zamojski J. Biała emigracja rosyjska w Polsce; sytuacja, problemy (1919-1939) // Imigranci i społeczeństwa przyjmuja̧ ce: adaptacja, integracja, transformacja? / Red. G. Waluga. W.: Neriton, 2000. S. 32-60
  53. Zielińska-Balcerzak N. Wybrane elementy sytuacji prawnej i politycznej emigracji rosyjskiej w pierwszych latach II Rzeczypospolitej // Studia Iuridica Lublinensia. Vol. XXIV. 2015. № 4. S. 151-164
  54. Архив Лиги Наций: UNOG Registry, Records and Archives Unit, 1870 (Archive). URL: http://biblio-archive.unog.ch/detail.aspx.
  55. Березовая Л.Г. Культурная миссия пореволюционной эмиграции как наследие Серебряного века // Новый исторический вестник. 2001. № 3. URL: http://nivestnik.ru/2001_3/11.shtml.
  56. Биографический словарь. Высшие чины Российской Империи (22.10.1721 - 2.03.1917). Т. III. Р-Я / Сост. Е.Л. Потемкин. М.: Б.и., 2017. С. 27.
  57. Богинский А.В., Жуков Л.Б. Проект составления некрополя Вольского православного кладбища в Варшаве (Польша) // Известия Русского генеалогического общества. Вып. 25. Материалы XV Петербургских генеалогических чтений «Генеалогия и некрополистика»: Российская национальная библиотека, 17-18 июня 2011 г. СПб.: Издательство «Российская национальная библиотека», 2013. С. 103-106
  58. Бондаренко В. Генерал-лейтенант Я.Д. Юзефович: штрихи к портрету. URL: http:// beloedelo.com/researches/article/?750. - дата обращения - 20.11.2017.
  59. Бригадина О.В. «Три волны» российской советской эмиграции (1917-1991 гг.). Минск: БДУ, 2003
  60. Вихорнов В.А. Александр Вертинский на экране и не только. Новосибирск: Изд-во «Свиньин и сыновья», 2012.
  61. Гетка-Кениг М. Православное кладбище в Варшаве // Новая Польша. 2007. № 11. URL: https://novpol.org/ru/SkYEtufDsW/PRAVOSLAVNOE-KLADBIShE-V-VARShAVE
  62. Горизонтов Л.Е. Парадоксы имперской политики: поляки в России и русские в Польше (XIX - начало XX в.). Российская академия наук Институт славяноведения. М.: Издательство «Индрик», 1999. С. 91.
  63. Еремееева Е. Судьба сестры Иоанны // Иные берега. 2009. № 1 (13). URL: http:// www.inieberega.ru/node/139.
  64. Замойский Ян. Русская (белая) эмиграция в Польше и ее польские связи (1918-1939) // Культурные связи России и Польши XI-XX вв. / Związki kulturalne między Polską a Rosją XI-XX w. / Под ред. Н.И. Щавелевой. М.: УРСС, 1998. С. 170-189
  65. Иконникова С.Н. История культурологических теорий. СПб.: Питер, 2005.
  66. Куберский Х. Русские эмигранты в рядах польского Сопротивления (Армии Крайовой, Национальных вооруженных сил, Гвардии Людовой) в 1939-1945 гг. // Российская эмиграция в борьбе с фашизмом. Международная научная конференция. Москва, 14-15 мая 2015 года. М.: Русский путь, 2015. С. 395-419
  67. Куприна-Иорданская М.К. Годы молодости. М.: Художественная литература, 1966. С. 56-70.
  68. Лабынцев Ю.А., Щавинская Л.Л. Православная литература межвоенной Польши. М.: Индрик, 1998
  69. Лабынцев Ю.А., Щавинская Л.Л. Православная литература Польши (1918- 1939 гг.). Минск: Нац. б-ка Беларуси, 2001.
  70. Марченко Т.В. Польско-русские связи: безграничное поле для исследований и для научных контактов // Ежегодник Дома русского зарубежья им. А. Солженицына. 2016. М.: ДРЗ им. А. Солженицына, 2016. С. 301
  71. Материалы II научно-практической конференции. Лодзь, 28-29 мая 2011. W.: «Rosyjski Dom», 2011
  72. Мосейкина М.Н. «Рассеяны, но не расторгнуты»: русская эмиграция в странах Латинской Америки в 1920-1960 гг. М.: РУДН, 2011
  73. Мосейкина М.Н. Русская эмиграция в странах Латинской Америки в 1920-1960 годы: aвтореф. дис. д-ра ист. наук. М., 2012. С. 25.
  74. Москвич Г.Г. Путеводитель по Варшаве. СПб.: Издательство путеводителей Гр. Москвича., 1914
  75. Николаев К.Н. Восточный обряд. Париж: YMCA-press, 1950. С. 6
  76. Николаев К.Н. Экспансия Рима в Россию. Восточный обряд (Рим - Польша - Россия). М.: Б.и., 2005. URL: https://www.blagogon.ru/biblio/248/print. (Дата обращения - 26.11.2017).
  77. Попова Б. Юлия Николаевна Рейтлингер // Наше наследие. 2008. № 87. URL: http:// www.nasledie-rus.ru/podshivka/8719.php.
  78. Правительствующий Сенат: краткий исторический очерк и биографии сенаторов / Сост. М.Л. Левенсон. СПб.: Типо-литография С.-Петербургской Одиночной Тюрьмы, 1912. С. 157-158.
  79. Протопресвитер Михаил Польский // Новые мученики Российские. Т. 3. Глава XVII. URL: http://cliuchinskaya.blogspot.ru/2016/12/iii-xvii.html.
  80. Розинская О.В. Русская литературная эмиграция в Польше: 1920-1930-е годы: дис… канд. филол. наук. М., 2000.
  81. Русское культурное наследие в Польше. Материалы III научно-практической конференции. Белосток, 29-30 сентября 2012. W.: «Rosyjski Dom», 2012
  82. Рыхляков В.Н. Некрополистика Русского Зарубежья // Известия Русского генеалогического общества. СПб.: Издательство «Российская национальная библиотека», 2013. Вып. 25. С. 83-94.
  83. Рязанцев С.В. Эмигранты из России: русская диаспора или русскоговорящие сообщества? // Социологические исследования. 2016. № 12. С. 84-94
  84. Секачева Е.Р. Вертинский Александр Николаевич (1889-1957) // Новый исторический вестник. 2001. № 3 (5). URL: http://nivestnik.ru/2001_3/13.shtml.
  85. Симонова Т.М. Белые формирования в Польше («Отряд русских беженцев») в 1919-1921 годах // Новая и новейшая история. 2012. № 4. С. 39-57
  86. Симонова Т.М. Русские антисоветские формирования в Польше. М.: Б. и. 2013.
  87. Симонова Т.М. Советская Россия (СССР) и Польша. Антисоветские формирования: 1919-1925 гг. М.: Квадрига, 2013. С. 7-8; 42-43, 288
  88. Соколов М. Другая жизнь Бориса Евреинова. URL: https://www.svoboda.org/a/ 460388.html (дата обращения 21.11.2017).
  89. Станиславский В. Русская эмиграция в Варшаве // Новая Польша. 2002. № 5. http://novpol.org/ru/rkjOo_fDjW/RUSSKAYa-EMIGRACIYa-V-VARShAVE
  90. Станиславский В. Согласие и раздоры. Русская эмиграция на землях Второй Речи Посполитой // Новая Польша. 2006. № 7-8. С. 91-96; № 9. С. 35-40
  91. Федюкина Е.В. К вопросу о судьбах русской эмиграции и православной культуры Польши // Нансеновские чтения. СПб.: Б.и., 2010. С. 300-308
  92. Федюкина Е.В. Просветительская деятельность митрополита Дионисия (Валединского) как определяющий фактор в развитии православной культуры II Речи Посполитой // ХХ Ежегодная богословская конференция ПСТГУ. Зимняя сессия. М.: ПСТГУ. 2010. С. 327-331.
  93. Фонд Российского общественного комитета // ГА РФ. Ф. 8262. Оп. 1. Д. 1. Л. 28.
  94. Фонд Русского общественного комитета (1919-1939) // Archiwum Akt Nowych. URL: http://www.aan.gov.pl (дата обращения 20.11.2017).
  95. Швайко В.Г. Деятельность русских организаций в Польше по сохранению русской культуры в 1921-1939 гг. Дисс…канд. ист. наук. Гродно: Гродненский госуниверситет им. Янки Купалы, 2005
  96. Шилов Д.Н. Неопубликованные материалы к «Русскому провинциальному некрополю» в фондах Российского государственного исторического архива. URL: http://www. petergen.com/publ/shilovrpnrgia.shtml.

© Симонова Т.М., Глушковский П., 2018

Creative Commons License
Эта статья доступна по лицензии Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License.

Данный сайт использует cookie-файлы

Продолжая использовать наш сайт, вы даете согласие на обработку файлов cookie, которые обеспечивают правильную работу сайта.

О куки-файлах