History of Russian emigrants in Poland in 1919-1939: new sources and modern historiography

Cover Page

Cite item

Full text / tables, figures

Abstract

The article considers the main problems of the history of the Russian emigrants on the basis of studying the Russian and Polish archives in the context of the contemporary Russian and Polish historiography. There are identified and critically comprehended the materials of the key assets in the Polish archives. The article sums up the intermediate results of the study of the history of Russian emigrants in the Russian Federation and the Republic of Poland. The purpose of the article is to identify the weak points of this section of the Russian historiography, as well as the characteristic of the basic directions of the Polish historiography in the section “Emigrantology”. The comparison of the directions of the development of the first-wave émigré history in both countries based on the comparative analysis of the main researches of the modern Russian and Polish historiography allows outlining a number of underexplored questions. The authors faced the challenge of giving a sampling, but the most representative picture of the comparative studies in this section of the Russian and Polish historiography. The authors’ attention was primarily paid to the historical and historical-cultural works, rather than to the researches on legal issues. As a result of the comparative review, there are a number of conclusions. In particular, it was noted that the Russian historiography is not able to conduct comprehensive studies due to the sheer lack of trained personnel (knowledge of the history of the Republic of Poland, Polish-Soviet relations and the Polish language). At the same time, the Polish historiography has reached a qualitatively new level of research, as evidenced by the establishing of the new educational and scientific specialty (Emigrantology), a part of which is the academic module on the history of the Russian emigrants in Poland.

About the authors

Tatiana M Simonova

Author for correspondence.
Email: ivansimo@ya.ru

independent researcher

Piotr Gluszkowski

Institut of Russian Studies at University of Warsaw

Email: p.gluszkowski@uw.edu.pl

выпускник Университета имени Николая Коперника в Торуни и Историкоархивного института Российского государственного гуманитарного университета в Москве, кандидат исторических наук (РГГУ, 2012), заместитель директора Института русистики Варшавского университета.

4 Szturmowa St., Warsaw, 02-678, Poland

References

  1. Berezovaya, L.G. “Kul’turnaya missiya porevolyutsionnoi emigratsii kak nasledie Serebryanogo veka.” [Cultural mission of post-revolutionary emigration as a legacy of the Silver age]. Novyi istoricheskii vestnik, no. 3 (2001). http://nivestnik.ru/2001_3/ 11.shtml (in Russian).
  2. Białokozowicz, B. Józef Czapski i triumwirat literacki (Dymitr Mereżkowski, Zinaida Gippius i Dymitr Fiosofow). Olsztyn: WSP, 1995 (in Polish).
  3. Boginskii, A.V., and Zhukov, L.B. “Plans for the creation of the Necropolis, a List of Russians buried in the Wola Orthodox Cemetery (Cmentarz Wolski), Warsaw (Poland).” In Proceedings of the Russian Genealogical Society. St. Peterburg, no. 25 (2013): 103−106 (in Russian).
  4. Bondarenko, V. General-lejtenant Ja. D. Juzefovich: shtrihi k portretu. http://beloedelo.com/ researches/article/?750 (in Russian).
  5. Brigadina, O.V. ‘Tri volny’ rossiiskoi sovetskoi emigratsii (1917−1991 gg.). Minsk: BDU, 2003 (in Russian).
  6. Bruski, J. Między prometeizmem a Realpolitik. II Rzeczpospolita wobec Ukrainy Sowieckiej 1921−1926. Kraków: Wyd. Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2010 (in Polish).
  7. Brzykcy, J. “Królewska duma z wielkiej niepomyślności. Doświadczenie emigracji w poetyckiej perspektywie Lwa Gomolickiego.”Acta Polono-Ruthenica, no. 21 (2016): 133−144 (in Polish).
  8. Brzykcy, J. “Lew Gomolicki: twórca pogranicza.” Slavia Orientalis, no. 3 (2014): 367−380 (in Polish).
  9. Chodorowicz, F. Przewodnik ро Warszawie i jej okolicach. Warsaw, 1873 (in Polish).
  10. Cieślikowa, A.J. O prasie rosyjskiej emigracji w dwudziestoleciu międzywojennym. Zeszyty Prasoznawcze, 2003 (in Polish).
  11. Dryblak, Ł. “Czy tylko prometeizm?Polityka państwa polskiego wobec wybranych kół emigracji rosyjskiej w latach 1926−1939.” Studia z Dziejów Rosji i Europy Środkowo-Wschodniej, no. 51 (2016): 81−115 (in Polish).
  12. Dryblak, Ł. “Inspiracja i formy współpracy polskich instytucji państwowych z wydawcami i redakcjami pism rosyjskich w latach 1919–1935 – zarys problematyki. Dzieje Najnowsze, no. 1 (2016): 33−52 (in Polish).
  13. Eremeeeva, E. “Sud’ba sestry Ioanny.” [The fate of sister Joanna]. Inye berega, no. 1 (2009). http://www.inieberega.ru/node/139 (in Russian).
  14. Fedyukina, E.V. “Prosvetitel’skaya deyatel’nost’ mitropolita Dionisiya (Valedinskogo) kak opredelyayushchii faktor v razvitii pravoslavnoi kul’tury Rechi Pospolitoi.” [Educational activities of Metropolitan Dionysius (Valedynskyi) as a determining factor in the development of the Orthodox culture of the Commonwealth]. In Materialy XX ezhegodnoj bogoslovskoj konferencii PSTGU. Zimnyaya sessiya, 327−331. Moscow: PSTGU, 2010: (in Russian).
  15. Fedyukina, E.V. “K voprosu o sud’bakh russkoi emigratsii i pravoslavnoi kul’tury Pol’shi.” [To the question about the fate of the Russian emigration and the Orthodox culture of Poland]. Nansenovskie chteniya, 300−308. St. Peterburg, 2010 (in Russian).
  16. Filosofow, D. Pisma wybrane. Rosjanin w Polsce (1920−1936). Vol. 2. Warsaw: Wyd. Untu Kardynala Stefana Wyszynskiego, 2015 (in Polish).
  17. Getka-Kenig, M. “Pravoslavnoe kladbishche v Varshave.” [Orthodox cemetery in Warsaw]. Novaya Pol’sha, no. 11 (2007) https://novpol.org/ru/SkYEtufDsW/PRAVOSLAVNOE-KLADBIShE-V-VARShAVE (in Russian).
  18. Gippius, Z. Dziennik petersburski (1914−1919). Dziennik warszawski (1919−1920). Warsaw: Czytelnik, 2010 (in Polish).
  19. Gorizontov, L.E. Paradoksy imperskoi politiki: polyaki v Rossii i russkie v Pol’she (XIX − nachalo XX v.). Rossiiskaya akademiya nauk Institut slavyanovedeniya. Moscow: Indrik, 1999 (in Russian).
  20. Gosudarstvennyj arhiv Rossijskoj Federacii (thereafter – GA RF) [State archive of the Russian Federation], f. 8262, op. 1, d. 1.
  21. Handelsman, M. Historyka: zasady metodologii i teorii poznania historycznego. Wyd. 2. Warsaw, 1928 (in Polish).
  22. Ikonnikova, S.N. Istoriya kul’turologicheskikh teorii. St. Peterburg: Piter, 2005 (in Russian).
  23. Jańczuk, E. Emigracja rosyjska we współczesnych badaniach. Vol. 4. Studia Interkulturowe Europy Środkowo-Wschodniej, 2009 (in Polish).
  24. Juzwenko, А. Polska a ‘biała’ Rosja (od listopada 1918 do kwietnia 1920 r.). Warsaw; Krakow: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1973 (in Polish).
  25. Karpus, Z. “Emigracja rosyjska i ukraińska w Toruniu w okresie międzywojennym.” Rocznik Toruński, no. 16 (1983): 93−112 (in Polish).
  26. Karpus, Z. “Jeńcy wojenni i emigracja polityczna z Rosji na Pomorzu w latach 1914−1939. Procesy asymilacyjne, stosunek miejscowego społeczeństwa.” Migracje polityczne i ekonomiczne w krajach nadbałtyckich w 19–20 w. Toruń: Gdańsk, 1997 (in Polish).
  27. Karpus, Z. “Wschodni sojusznicy Polski w wojnie 1920 roku.” Оddziały ukraińskie, rosyjskie, kozackie i białoruskie w latach 1919–1920. Toruń: Wyd. UMK, 1999 (in Polish).
  28. Kicinger, A. “Polityka emigracyjna II Rzeczypospolitej. Środkowoeuropejskie Forum Badań Migracyjnych w Warszawie.” Central European Forum for Migration Research in Warsaw (CEFMR). Working Paper, no. 4 (2005): 3−81 (in Polish).
  29. Kolasa, W.M. “Kierunki badań nad prasą mniejszości narodowych 1918–1939.” In Klio. Czasopismo poświęcone dziejom Polski i powszechnym 22 (2012): 59−82 (in Polish).
  30. Kołbuk, W. Cerkiew prawosławna w Polsce międzywojennej. Lublin, 2013 (in Polish). Kornat, M. “Idea prometejska a polska polityka zagraniczna (1921–1939/1940).” Ruch pro-
  31. metejski i walka o przebudowę Europy Wschodniej (1918–1940). Warsaw, 2012 (in Polish).
  32. Kościół Prawosławny w Polsce dawniej i dziś (XIX, XX). Główny Urząd Statystyczny, Warszawska Metropolia Prawosławna. Warsaw, 1993 (in Polish).
  33. Kowalczyk, A.S. Sawinkow. Warsaw: LNB, 1992 (in Polish).
  34. Kozak, B., and Ndiaye I.A. Pisarki Rosyjskiej Zagranicy – w literaturze, kulturze i korespondencji. Olsztyn, 2016 (in Polish).
  35. Kruchinin, A.S. “Russkaya armiya v pol’skikh lageryakh (1920–1921): v ozhidanii novoi voiny.” [The Russian army in the Polish camps (1920–1921): in anticipation of a new war]. In Voina i oruzhie: Novye issledovaniya i materialy.Vtoraya. Materialy mezhdunarodnoj nauchno-prakticheskoj konferencii. 18–20 maya 2011 g., 412−426. Part 1 St. Peterburg, 2011 (in Russian).
  36. Kuberskii, Kh. “Russkie emigranty v ryadakh pol’skogo Soprotivleniya (Armii Kraiovoi, Natsional’nykh vooruzhennykh sil, Gvardii Lyudovoi) v 1939–1945 gg.” [Russian immigrants in the ranks of the Polish Resistance (home Army, National armed forces, Guard Ludovit) in 1939−1945]. In Rossiiskaya emigratsiya v bor’be s fashizmom. Mezhdunarodnaya nauchnaya konferentsiya. Moskva, 14−15 maya 2015 goda, 395−419. Moscow: Russkii put’, 2015 (in Russian).
  37. Kuprina-Iordanskaya, M.K. Gody molodosti. Moscow: Khudozhestvennaya literatura, 1966 (in Russian).
  38. Labyntsev, Yu.A., and Shchavinskaya, L.L. Pravoslavnaya literatura mezhvoennoi Pol’shi. Moscow: Indrik, 1998 (in Russian).
  39. Labyntsev, Yu.A., Pravoslavnaya literatura Pol’shi (1918−1939 gg.). Minsk: Nacional’naja biblioteka Belarusi, 2001 (in Russian).
  40. Levenson, M.L., ed. Pravitel’stvuyushchii Senat: kratkii istoricheskii ocherk i biografii senatorov. St. Peterburg: Tipo-litografiya St.-Peterburgskoi Odinochnoi Tyur’my, 1912 (in Russian).
  41. Libera, P. “Ewolucja ruchu prometejskiego w okresie międzywojennym.” Ruch prometejski i walka o przebudowę Europy Wschodniej (1918–1940). Warsaw, 2012 (in Polish).
  42. Libera, P. , ed. II rzeczpospolita wobec ruchu prometejskiego. Warsaw: CAW, 2013 (in Polish).
  43. Marchenko, T.V. “Pol’sko-russkie svyazi: bezgranichnoe pole dlya issledovanii i dlya nauchnykh kontaktov.” [Polish-Russian relations: a boundless field for research and scientific contacts]. Ezhegodnik Doma russkogo zarubezh’ya im. A. Solzhenitsyna. 2016. Moscow: DRZ im. A. Solzhenitsyna, 2016: 299−303 (in Russian).
  44. Mikulicz, S. Prometeizm w polityce II Rzeczypospolitej. Warsaw: Książka i Wiedza, 1971 (in Polish).
  45. Mitzner, P. “Trudna przyjaźń: Dmitrij Fiłosofow – Maria Dąbrowska – Stanisław Stempowski.” Pamiętnik literacki: czasopismo kwartalne poświęcone historii i krytyce literatury polskie, no. 103 (2012): 239−257 (in Polish).
  46. Mitzner, P. Warszawski krąg Dymitra Fiłosofowa. Warsaw, 2015 (in Polish).
  47. Moseikina, M.N. “Russkaya emigratsiya v stranakh Latinskoi Ameriki v 1920−1960 gody.” [Russian emigration in the countries of Latin America in the years 1920−1960]. Ph.D. thesis, RUDN University, 2012 (in Russian).
  48. Moseikina, M.N. ‘Rasseyany, no ne rastorgnuty’: russkaya emigratsiya v stranakh Latinskoi Ameriki v 1920–1960 gg. Moscow: RUDN Publ., 2011 (in Russian).
  49. Moskvich, G.G. Putevoditel’ po Varshave. St. Peterburg: Izdatel’stvo putevoditelei Gr. Moskvicha., 1914 (in Russian).
  50. Ndiaye, I.А. “Misja literatury emigracyjnej: («pierwsza fala» emigracji rosyjskiej).” Acta Polono-Ruthenica, no. 12 (2007): 77−93 (in Polish).
  51. Nikolaev, K.N. Ekspansiya Rima v Rossiyu.Vostochnyi obryad (Rim-Pol’sha-Rossiya). Moscow: B.i., 2005. https://www.blagogon.ru/biblio/248/print (in Russian).
  52. Nikolaev, K.N. Vostochnyi obryad. Paris: YMCA-press, 1950 (in Russian).
  53. Nowak, A. “Dymitr Filosofow: dyskusja z polska «mickiewiczologia» czy z polskim kompleksem?” In Akademie nauk, uniwersytety, organizacje nauki, polsko-rosyjskie relacje w sferze nauki XVIII–XX w, 330−354. Warsaw, 2013 (in Polish).
  54. Nowak, A. Polska i trzy Rosje. Studium polityki wschodniej Józefa Piłsudskiego (do kwietnia 1920 roku). Krakow: Wyd. Arcana, 2008 (in Polish).
  55. Obłąkowska-Galanciak, I. Gorzkie gody... Publicystyczna i literacka działalność Dmitrija Fiłosofowa na emigracji. Olsztyn, 2001 (in Polish).
  56. Opacki, Z. “Marian Zdziechowski a emigracja rosyjska kontakty, opinie, refleksje.” Emigracja rosyjska.Losy i idée, 240−262. Łódź, 2002 (in Polish).
  57. Papierzyńska-Turek, М. Między tradycją a rzeczywistością. Państwo wobec prawosławia 1918–1939. Warsaw, 1989 (in Polish).
  58. Paszkiewicz, P., and Sandowicz, M. Cmentarz Prawosławny w Warszawie. Warsaw: PWN, 1992 (in Polish).
  59. Popova, B. “Yuliya Nikolaevna Reitlinger.” [Yuliya Nikolaevna, Reitlinger]. Nashe nasledie, no. 87 (2008). https://www.nasledie-rus.ru/podshivka/8719.php (in Russian).
  60. Potemkin, E.L., ed. Biograficheskii slovar’. Vysshie chiny Rossiiskoi Imperii (22.10.1721 − 2.03.1917) [Biographical dictionary.The higher ranks of the Russian Empire (22.10.1721 − 2.03.1917)]. Vol. 3. Moscow, 2017 (in Russian).
  61. Rozinskaya, O.V. “Russkaya literaturnaya emigratsiya v Pol’she: 1920−30-e gody.” [Russian literary emigration in Poland, 1920−30]. Ph.D. diss., Lomonosov Moscow State University, 2000 (in Russian).
  62. Ryazantsev, S.V. “Emigranty iz Rossii: russkaya diaspora ili russkogovoryashchie soobshchestva?” [Immigrants from Russia: the Russian Diaspora, or the Russian-speaking community?]. Sotsiologicheskie issledovaniya, no. 12 (2016): 84−94 (in Russian).
  63. Rykhlyakov ,V.N. “Nekropolistika russkogo zarubezh’ya.” [The research of the Russian abroad]. Izvestiya Russkogo genealogicheskogo obshchestva 25 (2013): 83–94 (in Russian).
  64. Sekacheva, E.R. “Vertinskii Aleksandr Nikolaevich (1889–1957).” [Vertinsky Alexander (1889–1957)]. Novyi istoricheskii vestnik 1, no. 3 (2001). https://nivestnik.ru/ 2001_3/13.shtml (in Russian).
  65. Shilov, D.N. Neopublikovannye materialy k «Russkomu provincial’nomu nekropolju» v fondah Rossijskogo gosudarstvennogo istoricheskogo arhiva. http://www.petergen. com/publ/shilovrpnrgia.shtml (in Russian).
  66. Shvaiko,V.G. “Deyatel’nost’ russkikh organizatsii v Pol’she po sokhraneniyu russkoi kul’tury v 1921−1939 gg.” [Activity of Russian organizations in Poland for the preservation of Russian culture in 1921−1939]. Ph.D. diss., Yanka Kupala State University of Grodno, 2005 (in Russian).
  67. Sielicki, F. “Pisarze rosyjscy początku XX wieku w Polsce międzywojennej.” Slavica Vratislaviensia, 73−82. Vol. 88. Wrocław, 1996 (in Polish).
  68. Simonova, T.M. “Belye formirovaniya v Pol’she (‘Otryad russkikh bezhentsev’) v 1919−1921 godakh.” [White formations in Poland (‘Group of Russian refugees’) in 1919−1921]. Novaya i noveishaya istoriya, no. 4 (2012): 39−57 (in Russian).
  69. Simonova, T.M. “Kontseptsiya ‘prometeizma’ i politika Pol’shi v otnoshenii emigratsii iz Rossii (1920–1930).” [The concept of ‘prometheism’ and Poland’s policy concerning emigration from Russia (1920−1930)]. In Problemy istorii Russkogo zarubezh’ya: materialy i issledovaniya. Institut vseobshchei istorii RAN, 266−290. Vol. 1. Moscow: Nauka (in Russian).
  70. Simonova, T.M. “Prometeizm vo vneshnei politike Pol’shi. 1919–1924 gg.” [Prometheism in the foreign policy of Poland. 1919–1924]. Novaya i noveishaya istoriya, no. 4 (2002): 47–63 (in Russian).
  71. Simonova, T.M. Russkie antisovetskie formirovaniya v Pol’she [Russian anti-Soviet formations in Poland]. Moscow: B. i., 2013 (in Russian).
  72. Simonova, T.M. Sovetskaya Rossiya (SSSR) i Pol’sha. Antisovetskie formirovaniya: 1919–1925 gg. Moscow: Kvadriga, 2013 (in Russian).
  73. Skrunda, W. “Michal Arcybaszew o utraconych zludzeniach Fausta («Diabel», tragifarsa wierszem).” In Studia Rossica III. Literatura rosyjska na emigracji. Wspolczesni pisarze rosyjscy w Polsce.Frazeologia i frazeografia, 35−98. Warsaw, 1996 (in Polish).
  74. Skrunda, W. “Rosiyski uchodzca na polskim bruku. O poemacie Lwa Gomolickiego ‘Warszawa’ (1934). Aneks: L. Gomolickij, ‘Warszawa. Poema’, Warszawa 1934.” In Studia Rossica X. O literaturze rosyjskiej nowej i dawnej, 89−125. Warsaw, 2000 (in Polish).
  75. Skrunda, W. “Echa ‘gniewnych jambow’ w poemacie Lwa Gomolickiego ‘Warszawa’ (1934).” In Studia Rossica XI, 187−197. Warsaw, 2000 (in Polish).
  76. Skrunda, W. “Zamysl poematu Lwa Gomolickiego «Warszawa» w swietle inwektyw Karola Radka i nauk mnicha Ewagriusza.” In Studia Rossica XII. Literatura rosyjska na rozdrozach XX wieku, 215−228. Warsaw, 2001 (in Polish).
  77. Sokolov M. Drugaja zhizn’ Borisa Evreinova. https://www.svoboda.org/a/460388.html (in Russian).
  78. Stanislavskii, W. “Soglasie i razdory.Russkaya emigratsiya na zemlyakh Vtoroi Rechi Pospolitoi.” [Harmony and discord. Russian emigration in the lands of the Second Polish Republic]. Novaya Pol’sha, no. 7−8 (2006): 91−96 (in Russian).
  79. Stanislavskii, W. “Russkaya emigratsiya v Varshave.” [Russian emigration in Warsaw]. Novaya Pol’sha, no. 5, 2002. http://novpol.org/ru/rkjOo_fDjW/RUSSKAYa-EMIGRACIYa-V-VARShAVE (in Russian).
  80. Stanislavskii, W. “Rycerz przegranej sprawy?’ Kontakty Dymitra Fiłosofowa z polskimi elitami kulturalnymi.” In Emigracja rosyjska. Losy i idée, 313−328. Łódź, 2002 (in Polish).
  81. Stanislavskii, W. “Emigracja i mniejszość rosyjska w II Rzeczypospolitej: próba charakterystyki społeczności.” Sprawy narodowościowe. Seria nowa 5, no. 2 (1996): 23−60 (in Polish).
  82. Stanislavskii, W. Myśl polityczna emigracji rosyjskiej w II Rzeczpospolitej: interpretacje przeszłści i koncepcje polityczne: Praca doktorska. Warsaw: Instytut Historii Uniwersytetu Warszawskiego, 2002 (in Polish).
  83. Suchanek, L. “Emigracja.Emigrantologia. Komisja Emigrantologii Słowian.” In A Centenary of Slavic Studies in Norway. The Olaf Broch Symposium, edited by J.I. Bjǿrnflaten,
  84. G. Kjetsaa, T. Mathiassen, 173−189. Oslo: The Norwegian Academy of Science and Letters, 1998.
  85. G. Kjetsaa, T. Mathiassen, “Słowiańska emigrantologia.” In Współczesne literaturoznawstwo slawistyczne, 73−88. Vol 3. Kraków: Prace Komisji Kultury Słowian, 2004 (in Polish).
  86. G. Kjetsaa, T. Mathiassen, “Emigracja. Emigrantologia. Komisja Emigrantologii Słowian.” Slavia Orientalis 63, no. 2 (2014): 173−189 (in Polish).
  87. Sucharski, T. “Rosja Czapskiego sprzed ‘nieludzkiej ziemi’.” Słupskie Prace Filologiczne, no. 6 (2008): 55−72 (in Polish).
  88. Suławka, A.R. “Rosyjska i rosyjskojęzyczna prasa religijna w II Rzeczypospolitej.” Kultura–Media–Teologia, no. 10 (2012): 59−88 (in Polish).
  89. Suławka, A.R. “Idea współpracy polsko-rosyjskiej w myśli politycznej rosyjskiej emigracji w Polsce (lata 1918–1939).” Przegląd Filozoficzny Nowa Seria, no. 3 (2013): 221−238 (in Polish).
  90. Vikhornov, V.A. Aleksandr Vertinskii na ekrane i ne tol’ko. Novosibirsk: Svin’in i synov’ya, 2012 (in Russian).
  91. Zamojski, J., and Waluga, G., eds. “Biała emigracja rosyjska w Polsce; sytuacja, problemy (1919−1939).” In Imigranci i społeczeństwa przyjmuja̧ ce: adaptacja, integracja, transformacja? 32−60. Warsaw: Neriton, 2000 (in Polish).
  92. Zamoiskii, Yan. “Russkaya (belaya) emigratsiya v Pol’she i ee pol’skie svyazi (1918−1939).” [Russian (white) emigration to Poland and its Polish context (1918−1939)]. In Kul’turnye svyazi Rossii i Pol’shi XI−XX vv. / Związki kulturalne między Polską a Rosją XI–XX w., 170−189. Moscow: URSS, 1998 (in Russia).
  93. Zielińska-Balcerzak, N. “Wybrane elementy sytuacji prawnej i politycznej emigracji rosyjskiej w pierwszych latach II Rzeczypospolitej.” Studia Iuridica Lublinensia 24, no. 4 (2015): 151−164 (in Polish).

Copyright (c) 2018 Simonova T.M., Gluszkowski P.

Creative Commons License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License.

This website uses cookies

You consent to our cookies if you continue to use our website.

About Cookies