In the Circle of Inspiration of Anna Wierzbicka: The Cognitive Definition - 30 Years Later

Cover Page

Cite item

Full Text

Abstract

The author recalls the close ties linking Professor Anna Wierzbicka with the community of linguists centered around the journal “Etnolingwistyka”/“Etnolinguistics” published in Lublin (vols. 1-30, 1988-2018) and with Maria Curie-Skłodowska University, where in 2004 she received the title of doctor honoris causa for her research into universals in different world languages and her service as a morally sensitive humanist. The complementary character between the frameworks advocated by Wierzbicka and Lublin ethnolinguists consists in the opposition to taxonomic approaches to word meaning and the adoption of the subjective reconstruction principle, which derives from Wilhelm Humboldt’s philosophy of language; in the apprecia- tion of the role of colloquial language and the intuition of the average language user; in the use of both systemic and textual data, taking into account all relevant communication features that can be supported with “linguistic evidence”; in the use of simple sentences for definitions, which are arranged in coherent, facetted sequences. Anna Wierzbicka, similarly to Lublin ethnolinguists, postulates to capture the meaning of words in the context of social life, history and national culture. In particular, the author focuses on the concept of the so-called cognitive definition. The article discusses its genesis, construction principles and the most important inspirations for its emergence; although the concept itself was created autonomously as an extension of studies on the language of folklore, independently of Anna Wierzbicka’s works, it nevertheless exhibits clear parallels to the way of thinking of the scholar from Canberra. The author of this article shows the similarities (convergences) between the cognitive definition and the NSM (Natural Semantic Metalanguage) method developed by Anna Wierzbicka on the examples of mother and gold , but it also highlights some differences, which in the case of the cognitive definition are related to the use of colloquial definientia that do not have the status of semantic “primitives” ( primes ). Finally, on the example of the concept HOME/HOUSE, the author considers new perspectives for applying the cognitive definition in comparative works undertaken within the framework of the EUROJOS seminar.

About the authors

Jerzy Bartmiński

Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie

Email: jerzy.bartminski@poczta.umcs.lublin.pl
Professor Emeritus at Maria Curie-Skłodowska University and the Institute of Slavic Studies of the Polish Academy of Sciences. Active member of the Polish Academy of Arts and Sciences. Pl. M. Curie-Skłodowskiej 5, 20-031 Lublin

References

  1. Ajdukiewicz, Kazimierz (1965). Logika pragmatyczna. Warszawa: PWN.
  2. Anusiewicz, Janusz (1990). Językowo-kulturowy obraz kota w polszczyźnie. Etnolingwistyka 3: 95-141.
  3. Anusiewicz, Janusz (1994). Lingwistyka kulturowa. Zarys problematyki. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
  4. Apresjan, Jurij (1982/1974). Semantyka leksykalna. Synonimiczne środki języka. Transl. by Z. Kozłowska, A. Markowski. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich [Oryginał: Leksičeskaja semantika. Sinonimičeskie sredstva jazyka. 1974. Moskva: Nauka].
  5. Bartmiński, Jerzy (1980). Założenia teoretyczne słownika. In SLSJ 1980: 7-36.
  6. Bartmiński, Jerzy (1984). Definicja leksykograficzna a opis języka. In Słownictwo w opisie języka, ed. K. Polański, 9-21. Katowice: Uniwersytet Śląski.
  7. Bartmiński, Jerzy (1988). Definicja kognitywna jako narzędzie opisu konotacji. In Konotacja, ed. J. Bartmiński, 169-170. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
  8. Bartmiński, Jerzy, Tokarski Ryszard (1993), Definicja semantyczna: czego i dla kogo? In O definicjach i definiowaniu, ed. J. Bartmiński, R. Tokarski, 47-61. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
  9. Bartmiński, Jerzy, Niebrzegowska, Stanisława (1994). Stereotyp słońca w polszczyźnie ludowej, Etnolingwistyka 6: 95-143.
  10. Bartmiński, Jerzy, Niebrzegowska Stanisława (1998). Profile a podmiotowa interpretacja świata. In Profilowanie w języku i w tekście. Ed. J. Bartmiński, R.Tokarski, 211-224. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
  11. Bartmiński, Jerzy, Niebrzegowska-Bartmińska, Stanisława (2008). Miejsce informacji kulturowej w znaczeniu słowa i w rekonstrukcji językowego obrazu świata. In Bunt tradycji - tradycja buntu, ed. G. Szwat-Gyłybow, M. Bogusławska, 65-77. Warszawa: Wydawnictwa UW.
  12. Bartmiński, Jerzy, Prorok, Katarzyna (2012c). Złoto. In SSiSL T. I, cz. 4: 163-206.
  13. Bartmiński, Jerzy (2013a). The cognitive definition as a text of culture. In The Linguistic Worldview. Ethnolinguistics, Cognition, and Culture, ed. by A. Głaz, D.S. Danaher, P. Łozowski, 161-180. London: Versita.
  14. Bartmiński, Jerzy (2013b). Obraz mira v pol’skoj narodnoj tradicii. In Ètnolinguistica Slavica. K 90-letiju akademika Nikity Iljiča Tolstogo, 26-41. Moskva: Indrik.
  15. Bartmiński, Jerzy (2013c). Rola etymologii w rekonstrukcji językowego obrazu świata. LingVaria VIII, 2 (16): 233-245.
  16. Bartmiński, Jerzy, Chlebda Wojciech (2013d). Problem konceptu bazowego i jego profilowania - na przykładzie polskiego stereotypu Europy. Etnolingwistyka 25: 69-95.
  17. Bartmiński, Jerzy (2014a). Narracyjny aspekt definicji kognitywnej. In Narracyjność języka i kultury, ed. D. Filar, D. Piekarczyk, 99-115. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
  18. Bartmiński, Jerzy (2014b). Ankieta jako pomocnicze narzędzie rekonstrukcji językowego obrazu świata. In Wartości w językowo-kulturowym obrazie świata Słowian i ich sąsiadów 3. Problemy eksplikowania i profilowania pojęć. Red. I. Bielińska-Gardziel, S. Niebrzegowska-Bartmińska, J. Szadura, 279-308. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
  19. Bartmiński, Jerzy (2015). Perspektywa semazjologiczna i onomazjologiczna w badaniach językowego obrazu świata, Poradnik Językowy, 1: 14-29.
  20. Dokulil, Miloš (1979/ 1962). Teoria derywacji. Przełożyli z czeskiego A. Bluszcz i J. Stachowski. Wrocław: Ossolineum.
  21. Fillmore, Charles (1971). Types of lexical information. In Semantics: An interdisciplinary reader in philosophy, linguis-tics and psychology. Ed. by D. D. Steinberg, L. A. Jako-bovits, pp. 370-392. Cambridge: Univ. Press.
  22. Głaz Adam, Danaher David, Łozowski Przemysław eds. (2013). The Linguistic Worldview: Ethnolinguistics, Cognition, and Culture. London: Versita.
  23. Grech, Michał (2013). Obraz uniwersytetu w opinii mieszkańców Polski. Wrocław: Instytut Dziennikarstwa i Komunikacji Społecznej.
  24. Grochowski, Maciej (1975). Środek czynności w strukturze zdania. Wrocław: Ossolineum.
  25. Grochowski, Maciej (1993). Konwencje semantyczne a definiowanie wyrażeń językowych. Warszawa: Zakład Semiotyki Logicznej Uniwersytetu Warszawskiego.
  26. Grzegorczykowa, Renata (1984). Zarys słowotwórstwa polskiego. Wyd. IV. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
  27. Grzeszczak, Monika (2009). Definicja kognitywna pojęcia demokracji w języku polskim. Etnolingwi¬styka 21: 69-84.
  28. Humboldt, Wilhelm von (2001/1836), Rozmaitość języków a rozwój umysłowy ludzkości. Przekład i wprowadzenie Elżbieta M. Kowalska. Lublin 2001: Redakcja Wydawnictw KUL [Oryginał: Über die Verschiedenheit des menschliches Sprachbaues und ihren Einfluss auf die geistige Entwicklung des Menschengeschlechts, 1836].
  29. Ivanov, Vjačeslav, Toporov, Vladimir (1965). Slavjanskie jazykovye modelirujuščie semiotičeskie sistemy. Moskva: Nauka.
  30. Jedliński, Ryszard (2000). Językowy obraz świata wartości w wypowiedziach uczniów kończących szkolę podstawową. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej.
  31. Jodłowski, Stanisław (1971). Studia nad częściami mowy. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
  32. Klemensiewicz, Zenon (1958). O znaczeniu stosunkowym struktur składniowych, Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego vol. XVII: 1-18.
  33. Lakoff, George, Johnson, Mark (1988/1980). Metafory w naszym życiu. Przełożył i wstępem opatrzył T.P. Krzeszowski. [Oryginał ang. Metaphors We Live By, 1980]. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
  34. Langacker, Ronald W. (2009/2008). Gramatyka kognitywna. Wprowadzenie. [Tłum. zbiorowe z ang. Cognitive Grammar: A Basic Introduction 2008]. Kraków: Universitas.
  35. LASiS 2015-2017 - Leksykon aksjologiczny Słowian i ich sąsiadów. Vol. 1, DOM, 2015, eds. J. Bartmiński, I. Bielińska-Gardziel, B. Żywicka, pp. 504. Vol. 2. Europa, 2018, ed. W. Chlebda, pp. 530. Vol. 3, PRACA, 2016, eds. J. Bartmiński, M. Brzozowska, S. Niebrzegowska-Bartmińska, pp. 455. Vol. 5, HONOR, 2017, eds. Petar Sotirov, Dejan Ajdačić, pp. 431. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
  36. Lippmann, Walter (1922). Public opinion. New York: The Macmillan Company.
  37. Łuczyński, Michał (2008). Kognitywna definicja Marzanny - próba rekonstrukcji fragmentu mitologicznego obrazu świata Słowian. Studia Mythologica Slavica XI: 173-196.
  38. Łuczyński, Michał (2011). Kognitywna definicja Peruna: etnolingwistyczna próba rekonstrukcji fragmentu tradycyjnego mitologicznego obrazu świata. Studia Mythologica Slavica XIV: 217-228.
  39. Łuczyński, Michał (2012). Kognitywna definicja Welesa~Wołosa: Etnolingwistyczna próba rekonstrukcji fragmentu słowiańskiego tradycyjnego mitologicznego obrazu świata. Studia Mythologica Slavica XV: 169-178.
  40. Maksymiuk-Pacek, Beata, Niebrzegowska-Bartmińska, Stanisława eds. (2009). Bibliografia adnoto¬wana lubelskiego zespołu etnolingwistycznego (do roku 2009). Lublin: Wydawnictwo Polihymnia.
  41. Malinowski, Bronisław (1987/1935), Ogrody koralowe i ich magia. Język magii i ogrodnictwa. Dzieła t. 5. Przełożyła B. Leś. Warszawa 1987: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
  42. Nepop-Ajdaczyć, Lidia (2007). Polska etnolingwistyka kognitywna. Kijów: Wydawnictwo Uniwersytetu Kijowskiego.
  43. Niebrzegowska, Stanisława (1990). Gwiazdy w ludowym językowym obrazie świata. In Językowy obraz świata,ed. J. Bartmiński, 147-166. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
  44. Niebrzegowska-Bartmińska Stanisława (2014). Od separacyjnego do holistycznego opisu językowego obrazu świata. Na marginesie dyskusji nad kształtem artykułów w “Leksykonie aksjologicznym Słowian i ich sąsiadów”. In Wartości w językowo-kulturowym obrazie świata Słowian i ich sąsiadów. 3. Problemy eksplikowania i profilowania pojęć. Eds. I. Bielińska-Gardziel, S. Nie¬brzegowska-Bartmińska, J. Szadura, 71-102. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
  45. Pawlas, Szymon (2013). Obraz Boga/bogów w wybranych językach ugrofińskich (węgierskim, fińskim, estońskim i udmurckim). [Manuscript od doctoral dissertation, UW].
  46. Pawłowski, Tadeusz (1978). Rodziny znaczeń i ich definiowanie. Studia Filozoficzne, 2, 81-99.
  47. Putnam Hilary, 1975, Mind, Language and Reality. Philosophical Papers, vol. 2. Cambridge: Cambridge Univeristy Press.
  48. Przybylska, Renata (2003), Wstęp do nauki o języku polskim [An introduction to the Polish language]. Handbook for universi-ties. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
  49. SJP Dor - Doroszewski, Witold ed. (1958-1969), Słownik języka polskiego, vol. 1-11. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
  50. Skowronek, Bogusław (2010). Definicja kognitywna terminów „tabloid” i „tabloidyzacja”. Oblicza Komunikacji 3: 24-36.
  51. SLSJ - Bartmiński, Jerzy ed. (1980). Słownik ludowych stereotypów językowych. Zeszyt próbny [Dictionary of folk linguistic stereotypes. Pilot issue]. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
  52. Smyk, Katarzyna (2009). Choinka w kulturze polskiej. Symbolika drzewka i ozdób. Kraków: Uni¬veritas.
  53. SSiSL - Słownik stereotypów i symboli ludowych [Dictionary of Folk Stereotypes and Symbols]. Koncepcja całości i red. J. Bartmiński, zast. red. S. Niebrzegowska (Bartmińska). T. I. Kosmos, cz. 1-4, 1996-2012. T. II, Rośliny, cz. 1, Zboża, 2017. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
  54. Tolstye, Svetlana Mihajlovna i Nikita Iljič (1984). Princypy sostavlenija etnolingvističeskogo slovara slavjanskich drevnostej. In Etnolingvističeskij slovar’ slavjanskich drevnostej. Proekt slovnika. Predvaritelnye materialy, 6-22. Moskwa.
  55. USJP (2003). Uniwersalny słownik języka polskiego, ed. S. Dubisz. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN.
  56. Wierzbicka, Anna (1971). Kocha, lubi, szanuje. Medytacje semantyczne. Warszawa: Wiedza Powszechna.
  57. Wierzbicka, Anna (1984). Apples are not ‘kind of fruit’. The semantics of human categorization. American Ethnologist 11 (2): 313-328.
  58. Wierzbicka, Anna (1985). Lexicography and Conceptual Analysis. Ann Arbor: Karoma Publishers.
  59. Wierzbicka, Anna (1991). Uniwersalne pojęcia ludzkie i ich konfiguracje w różnych kulturach. Etnolingwistyka 4: 7-40.
  60. Wierzbicka, Anna (1993). Nazwy zwierząt. In J. Bartmiński, R. Tokarski eds. O definicjach i definio¬waniu, 251-267. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
  61. Wierzbicka, Anna (1996). Między modlitwą a przekleństwem: ”O Jezu!” i podobne wyrażenia na tle porównawczym. Etnolingwistyka 8: 25-39.
  62. Wierzbicka, Anna (1999). Semantyka i Ewangelia: Odczytując na nowo przypowieść o faryzeuszu i celniku. In W zwierciadle języka i kultury, ed. J. Adamowski, S. Niebrzegowska, 47-58. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
  63. Wierzbicka, Anna (2004). Jak można mówić o Trójcy świętej w słowach prostych i uniwersalnych. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
  64. Wierzbicka, Anna (2006a). Semantyka. Jednostki elementarne i uniwersalne. Lublin: Wydawnictwo UMCS [Tłum. książki Semantics. Primes and Univerals, 1996].
  65. Wierzbicka, Anna (2006b). Współczesne dylematy moralne przez pryzmat dwóch języków - angielskiego i polskiego. Etnolingwistyka 18: 145-164.
  66. Wierzbicka, Anna (2008). Podmiot rozdwojony w sobie: dwa języki, dwie kultury, jedno (?) ja. In Podmiot w języku i kulturze, ed. J.Bartmiński, A. Pajdzińska, 139-159. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
  67. Wierzbicka, Anna (2011). Polskie słowa-wartości w perspektywie porównawczej. Część I. Dobroć. Etnolingwistyka 23: 45-66.
  68. Wierzbicka, Anna (2012). Polskie slowa-wartości w perspektywie porównawczej. Część II. Prawość i odwaga. Etnolingwistyka 24: 19-46.
  69. Wierzbicka, Anna (2013). Polish zwierzęta ‘Animals’ and jabłka ‘Apples’; an Ethnosemantic Inquiry. In The Linguistic Worldview: Ethnolinguistics, Cognition, and Culture, eds. A. Głaz, D. Danaher, P. Łozowski, 137-159. London: Versita.
  70. Wójtowicz, Magdalena (2013). Definicja kognitywna jako sposób opisu semantyki symbolu na przykładzie liczby siedem, Roczniki Kulturoznawcze KUL, 4: 71-87.
  71. Zinken, Jörg (2009). The Ethnolinguistics School of Lublin and Anglo-American Cognitive Linguistics, [in:] Jerzy Bartmiński, Aspects of Cognitive Ethnolinguistics, London, 1-5.
  72. Żmigrodzki, Piotr (2010), “Definicja leksykograficzna a opis języka” - ćwierć wieku później. Jeszcze o roli naiwnego obrazu świata w definiowaniu. In Etnolingwistyka a leksykografia. Ed. W. Chlebda, 33-40. Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego.

Copyright (c) 2018 Bartmiński J.

Creative Commons License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License.

This website uses cookies

You consent to our cookies if you continue to use our website.

About Cookies